" Motivatie, leren en gedrag " - Peter Prudon

Editie 2006
Uitgave FZP-press, Amsterdam - ISBN 90-803879-1-6
In deze cursus en dit boek gaat het om het systematisch invoeren van, inhoud geven aan, en met elkaar in verband brengen van belangrijke psychologische begrippen. In plaats van een uitvoerig overzicht presenteert de auteur een eigen, samenhangende, beknopte visie op het menselijk gedrag en beleven, dat echter wel aansluit op de moderne psychologie.
Voor een goed begrip van de tekst is een ontwikkeling/intelligentie op havo/vwo-niveau of meer vereist, of het eerder gevolgd hebben van de cursussen Klinische Psychologie.

1: Het (menselijke) gedrag
1. Wat is gedrag (niet)?
2. Belangrijke onderscheidingen binnen het gedrag
3. Gerichtheid, weerstand en aanpassing
4. Functie van gedrag: biologische en psychologische adaptatie

2: De rol van behoeften, gevoeligheden en instinctresten in het gedrag
1. Hedonistische tegenover functionele relevantie van doelen
2. Honger als prototype van een behoefte
De rol van relevante prikkels
Kwaliteit van het bevredigingsobject
Honger- en verzadigingsmechanismes als product van de evolutie
3. Behoeften: algemeen
4. Soorten behoefte-/verzadigingsmechanismes
Behoefte- en verzadigingsmechanismes, samenhangend met het lichamelijk functioneren
Behoeften en verzadigingen, samenhangend met het gedragsmatige functioneren
5. Uitwerking van de gedragsmatige behoeften
'Zintuiglijke' deprivatie-experimenten
6. Instinctresten in het menselijke gedrag
7. Seksualiteit
Behoefte of instinct?
8. Gevoeligheden
9. De drift tot zelfbehoud
10. De rol van behoeften, verzadigingen, instinctresten en gevoeligheden in het gedrag van mensen
11. Motivationele vervreemding
12. Primaire motivationele condities

3: De motivatie tot instrumenteel gedrag
1. De waarde van doelen: functionele relevantie
2. Het ontstaan van functionele relevantie
Achterwaartse ketenvorming (backward chaining)
3. De secundaire motivationele conditie: weerstand
4. Het motivatie-mechanisme bij instrumenteel gedrag
De motivationele rol van emoties ten aanzien van instrumenteel gedrag
5. Een twee-condities model van motivatie
6. Secundaire bekrachtiging
Niet-continue bekrachtiging
7. Het staken van instrumentele activiteit
Problemen met het staken van activiteit De rol van emoties in het staken van activiteit
8. Motivatie-verlies
Uitdoving
Geleerde hulpeloosheid
Overbodig worden van gedrag
Relevantie-verlies
Prioriteitsverschuiving
9. Hedonistisch vs. functioneel relevant gedrag in de praktijk

4: De dubbele functie van actie
1. Is actie geheel ondergeschikt aan doelen?
Doelen als middel tot bestaanszingeving
Uitbreiding motivatie-model
2. Is weerstand alleen maar negatief?
3. Resultaat boeken: alleen maar op inhoudelijke gronden positief?
De tweede betekenis van succes en falen
Werkelijkheid is werkzaamheid
4. De existentiële functie van actie
Bestaansinvullende functie
Bestaansbevestigende functie
Zelfbevestigende functie
5. Een existentieel-psychologisch motivatie-model
6. Verdere afbakening van het begrip "existentiële actie-noodzaak"
De existentiële actie-noodzaak opereert niet naast, maar via de inhoudelijk-motivationele factoren
7. De sociale bestaanswijze van de mens

5: Opbouw en aantasting van het menselijk bestaan
1. Levensdramatiek
2. Het dramaturgische ofwel existentieel-psychologische gezichtspunt t.a.v. het menselijke gedrag
3. Een voorbeeld van het existentieel-psychologisch verklaren van gedrag
4. Voorwaarden voor existentieel bevredigend handelen
5. Bestaansbevrediging onder de twee condities van het existentieel-psychologische motivatie-model
6. Invulling en opbouw van het individuele bestaan
7. Versterkingen van de levensdramatiek
a) Onvoldoende vooruitgang in de projecten
b) Te weinig sociale respons
c) Onvoldoende relevantie van de resultaten
d) Een gebrek aan doelen; bestaansleegte
e) Onvoldoende weerstand
8. Bestaansaantastingen
9. Gedragspathologie

6: Emoties
1. Emoties: inleiding
2. Aard van de emoties
3. De aanleiding tot negatieve emoties
4. De aanleiding tot positieve emoties
5. De aanleiding tot o-emoties
6. Generaliserend over de aanleidingen tot emotie: de rol van gerichtheid, het tijdsperspectief en greeptekort
Cognitief tegenover manipulatief greepverlies
7. De gedragseffecten van emoties
De activerende emoties
De oriëntatie-emoties
De inactiverende emoties
Het gemeenschappelijke
8. De functies van emoties
De functie van "arousal"
9. Het verschil tussen emoties en andere gevoelens
10. Jaloezie

7: Leren
1. Wat is leren?
2. Wat leren we?
3. Waarvan of van wie leren we?
4. Klassieke conditionering: situatie-leren op basis van ervaring
5. Operante conditionering: gedragsleren op basis van ervaring
Positief operant conditioneren
Contingentie-gevormd gedrag tegenover regel-geleid gedrag
6. Afstraffing
7. Negatief operant conditoneren
8. De relatie tussen klassiek en operant conditioneren
9. Ontkrachting en uitdoving van positief bekrachtigd gedrag
10. Ontkrachting en uitdoving van negatief bekrachtigd gedrag
11, Discriminatie-leren
Fading
12. Respons-differentiatie
13. Shaping(extern)
Voorwaartse ketenvorming
Shaping op basis van de natuurlijke consequenties van gedrag
14. Bekrachtigingsschema's
Respons-onafhankelijke beloning

8: De ontwikkeling van het gedragsrepertoire
1. Differentiatie van het gedragsrepertoire: in het klein
2. Hiërarchische gewoontenclusters
3. Differentiatie van het gedragsrepertoire: globaal
Aanpassing aan het fysieke aspect van de omgeving
Aanpassing aan anderen
Aanpassing aan minder directe eigenbelangen
4. Differentiatie op het meest elementaire niveau
5. Bevordering van differentiatie
6. Integratie van het zich differentiërende gedragsrepertoire
Aanpassing tegenover overaanpassing
Eenheidsverlies in overaangepast gedrag
7. Bevordering van integratie
8. Gebrekkige en zwakke differentiatie
9. Gebrekkige/zwakke differentiatie en opvoeding
ad a) Onvoldoende leerervaringen
ad b) Onvoldoende differentieel zijn van de bekrachtiging
10. Gebrekkige en zwakke integratie
11. Zwakke integratie als gevolg van een repressieve opvoeding
a) Niet gunnen van eigen initiatief aan het kind
b) Niet tolereren van assertiviteit en emoties
c) Te veel waarschuwen, adviseren, voorkauwen, sturen e.d.
d) Stellen van onredelijke eisen
12. Andere integratie-ondermijnende opvoedingsstijlen
Opvoeding is een interactie

Algehele samenvatting van het boek

±190 blz.
Terug naar cursus-overzicht